ممکنه بهترین داروی ضد افسردگی رو مصرف نمی‌کنید. اینجوری بفهمید.

میلیون‌ها نفر در سراسر جهان داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنن. در حالی که این داروها می‌تونن تو درمان بیماری‌های روانی مثل افسردگی و اضطراب خیلی مؤثر باشن، ممکنه یه سری عوارض جانبی جسمی هم داشته باشن – از جمله افزایش وزن، تغییرات ضربان قلب و تغییر فشار خون.

اما یه تحلیل جدید که من و همکارانم منتشر کردیم، نشون میده که همه داروهای ضد افسردگی از نظر اثرات جسمی که روی بدن می‌ذارن، یکسان نیستن.

ما تفاوت‌های واضح و معنی‌داری بین این داروها پیدا کردیم؛ بعضی‌ها تأثیر بیشتری روی وزن، ضربان قلب، سطح کلسترول و فشار خون دارن. برای میلیون‌ها نفری که این داروهای تجویزی رو مصرف می‌کنن، این تفاوت‌ها واقعاً مهمه. 

تحقیق ما ۱۵۱ کارآزمایی تصادفی‌شده رو گردآوری کرد که شامل داده‌های ۵۸۵۳۴ نفر و ۳۰ داروی ضد افسردگی مختلف بود. هر مطالعه، معیارهای فیزیکی روتینی رو که تو کلینیک‌ها اندازه‌گیری میشه، مثل فشار خون، وزن بدن و ضربان قلب، ثبت کرده بود. بیشتر مطالعات حدود هشت هفته طول کشیدن.

بعد از اون، ما از روشی به نام «فرا تحلیل شبکه‌ای» (network meta-analysis) استفاده کردیم که به شما اجازه میده چندین درمان رو به طور همزمان با هم مقایسه کنید. این روش یه جور «جدول رتبه‌بندی» از درمان‌ها رو ارائه میده و اونا رو از بهترین تا بدترین برای هر نتیجه سلامتی فیزیکی رتبه‌بندی می‌کنه.

ما متوجه شدیم که حتی بعد از فقط هشت هفته درمان، اثرات فیزیکی داروهای مختلف ضد افسردگی، اصلاً ناچیز نبودن.

اثرات وزنی بین داروها به طور محسوسی فرق داشت. مثلاً، افرادی که داروی ضد افسردگی آگوملاتین (agomelatine) مصرف می‌کردن، به طور متوسط حدود ۲.۵ کیلوگرم وزن کم کرده بودن، در حالی که کسانی که ماپروتیلین (maprotiline) مصرف می‌کردن، نزدیک به ۲ کیلوگرم اضافه کرده بودن.

اثرات ضربان قلب هم تفاوت زیادی نشون داد. داروی ضد افسردگی فلووکسامین (fluvoxamine) ضربان قلب رو حدود هشت ضربه در دقیقه پایین آورده بود، در حالی که نورتریپتیلین (nortriptyline) اون رو حدود ۱۴ ضربه بالا برده بود – یه اختلاف بیش از ۲۰ ضربه در دقیقه بین داروها.

فشار خون سیستولیک، بین داروی ضد افسردگی دوکسپین (doxepin) و نورتریپتیلین، بیش از ۱۱ میلی‌متر جیوه اختلاف داشت.

و در مورد سطح کلسترول و قند خون، چندین داروی ضد افسردگی – از جمله پاروکستین (paroxetine)، ونلافاکسین (venlafaxine)، دس‌ونلافاکسین (desvenlafaxine) و دولوکستین (duloxetine) – با کلسترول کلی بالاتر مرتبط بودن. دولوکستین هم با سطح قند خون بالاتر در ارتباط بود.

مهمه که توجه کنیم این تحلیل فقط روی درمان ضد افسردگی که حدود هشت هفته طول کشیده، تمرکز داشته. از اونجایی که خیلی از مردم برای مدت طولانی‌تری داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنن، اثرات فیزیکی واقعی و طولانی‌مدت ممکنه بیشتر باشه. این یکی از دلایلیه که پایش (مانیتورینگ) روتین بیمارانی که داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنن، ضروریه.

ما همچنین فقط نتایج عینی‌ای رو در نظر گرفتیم که به طور مداوم تو آزمایش‌ها جمع‌آوری میشن. بعضی مشکلات جسمی مهم، مثل عوارض جانبی جنسی، به طور روتین تو تحقیقات اندازه‌گیری نمیشن، واسه همین به دلیل نبود داده – نه به خاطر کم‌اهمیت بودن – تو این تحلیل قرار نگرفتن. مهمه که مطالعات آینده این نتایج رو بررسی کنن.

یک زن جوان داره فشار خونش رو توسط یه دکتر زن چک می‌کنه.
اندازه‌گیری فشار خون یکی از عوارض جانبی فیزیکی بود که بین انواع داروهای ضد افسردگی فرق داشت.

این نتایج رو نباید به عنوان لیستی از داروهای ضد افسردگی «خوب» و «بد» خوند. بلکه، اونا نشون میدن که چطور داروهای مختلف می‌تونن اثرات فیزیکی متفاوتی داشته باشن. هدف از تحقیق ما اینه که نشون بدیم چرا مهمه که تجویز دارو برای هر بیمار شخصی‌سازی بشه.

تجویز شخصی‌سازی‌شده

سال‌هاست که بحث‌ها در مورد داروهای ضد افسردگی حول این سؤال‌ها بوده که «آیا کار می‌کنن؟» یا «آیا عوارض جانبی واقعیه؟» یافته‌های ما یه سؤال مفیدتر رو مطرح می‌کنه: با توجه به سلامت جسمی و اولویت‌های هر فرد، کدوم دارو مناسب کدوم فرده؟

داده‌ها نشون میدن که داروهای ضد افسردگی قابل جابجایی نیستن. برای کسی که چاقی، دیابت یا فشار خون بالا داره، انتخاب داروی ضد افسردگی که تأثیر خنثی‌تری روی وزن، قند خون و فشار خون داره، منطقیه. اما برای یه فرد کم‌وزن با فشار خون پایین، شاید تفاوت قضیه فرق کنه. جواب درست به خود بیمار بستگی داره.

با توجه به یافته‌های اخیر ما، حالا بیش از همیشه مهمه که دکترا با دقت با بیماران کار کنن تا اولویت‌های اونا رو بفهمن و داروهای ضد افسردگی درست رو براشون انتخاب کنن.

البته، این خودش برای دکترا یه چالشه، چون باید دو دوجین داروی ضد افسردگی مختلف و عوارض جانبی بالقوه زیادشون رو در نظر بگیرن. بنابراین، ما در کنار تحلیلی که انجام دادیم، قبلاً یه ابزار رایگان هم توسعه دادیم که دکترا و بیماران می‌تونن با هم ازش استفاده کنن تا در مورد داروی ضد افسردگی مناسب تصمیم بگیرن.

این ابزار به دکترا و بیماران این امکان رو میده که عوارض جانبی‌ای رو که بیمار بیشتر از همه می‌خواد ازشون دوری کنه، انتخاب کنن و مشخص کنن که هر کدوم چقدر مهمن. بعد این ابزار اون اولویت‌ها رو با پایگاه‌های داده عوارض جانبی ترکیب می‌کنه و یه جدول شخصی‌سازی‌شده از گزینه‌ها تولید می‌کنه که داروهای ضد افسردگی رو بر اساس اینکه کدوم بهتر با ترجیحات بیمار مطابقت داره، رتبه‌بندی می‌کنه.

داروهای ضد افسردگی برای خیلی از مردم مؤثرن. مطالعه ما این رو تغییر نمیده. اما چیزی که نشون میده اینه که همه داروهای ضد افسردگی یکسان نیستن. ما حالا شواهد باکیفیت داریم که اثرات اونا روی وزن، فشار خون، ضربان قلب و قند خون به روش‌های معنی‌دار بالینی فرق می‌کنه.

به جای اینکه به طور کلی در مورد داروهای ضد افسردگی بحث کنیم، باید روی تطبیق دارو با فرد تمرکز کنیم، و تصمیمات مشترک بین دکتر و بیمار گرفته بشه.

لينک منبع